Η απογραφή της Κορινθίας στα χρόνια του Όθωνα (1834-1835)- (και σχόλιο του Γ.Σ.Βλάχου)
Ένα νέο στοιχείο προστίθεται σήμερα στην επίσημη ιστορία του χωριού μας με την κοινοποίηση της πρώτης απογραφής που διενήργησε το νεοσύστατο –τότε- Ελληνικό Κράτος, στα χρόνια του Βασιλιά Όθωνα, κατά τα έτη 1834-1835.
Η απογραφή αυτή βρήκε την Ελλάδα με 156.823 οικογένειες και 693.592 κατοίκους. Η Αθήνα δεν ήταν τότε παρά μια μικρή πόλη με 7.177 κατοίκους, ενώ ο Πειραιάς, μαζί με το Φάληρο και την παραλιακή ήταν ένα πολύ μικρό χωριουδάκι που είχε μόνον 8 οικογένειες, (46 συνολικά κατοίκους), στους οποίους μάλιστα συμπεριλαμβάνονταν και οι καλόγεροι της Μονής του Αγίου Σπυρίδωνος!
Μέχρι πρόσφατα υπήρχαν απλά υποψίες ή ακόμη και σε κάποιους γνωρίζοντες η βεβαιότητα, ότι η πρώτη αυτή απογραφή πρέπει να καταγράφεται το 1834 και 1835. Πρώτος ο Φρέντερικ Στρόνγκ (Frederick Strong) σε αξιόλογη δυσεύρετη σήμερα- αγγλόφωνη μελέτη του με τίτλο «Η Ελλάδα ως Βασίλειο», η οποία δημοσιεύθηκε το 1842 έγραψε ότι πραγματοποιήθηκε απογραφή το 1834 και 1835 και ακολούθησε ο καθηγητής Aνδρ. M. Aνδρεάδης, ο οποίος αντιγράφοντας τον πρώτο έκανε την ίδια παρατήρηση. Και οι δύο μάλιστα παρέθεσαν γενικά στοιχεία γράφοντας ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας τότε, ανερχόταν από 650.000 μέχρι 670.000 περίπου.
(μιλάμε βέβαια για την τότε υπάρχουσα γεωγραφικά Ελλάδα, η οποία δεν περιείχε όλα τα σημερινά της γεωγραφικά διαμερίσματα).
H ιστορία της απογραφής εκείνης είναι πλούσια αλλά τα τεκμήρια που απέμειναν δυσεύρετα. Βρίσκονται διεσπαρμένα σε εκατοντάδες φακέλους στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και ειδικότερα στο Υπουργείο Εσωτερικών του Οθωνικού Αρχείου.
H οργάνωση της απογραφής από το επίσης νεοσύστατο Γραφείο Δημόσιας Οικονομίας, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Οι αρχές έπρεπε να συνεργασθούν, κυρίως, με τους ιερείς κάθε περιοχής και με οποιαδήποτε μορφή αρχής υπήρχε. Οι τελευταίοι όμως, έπρεπε καταρχήν να εντοπίσουν τον διάσπαρτο πληθυσμό που βρισκόταν στην περιοχή τους και κατόπιν να τον πείσουν να παράσχει διάφορα στοιχεία. Ουσιαστικά η απογραφή κράτησε δύο ολόκληρα χρόνια (1834-1835), ενώ ορισμένες περιοχές απεγράφησαν το 1836. H οργάνωση της κρατικής μηχανής ήταν ακόμη στα σπάργανα και δεν είχε τη δυνατότητα να φέρει σε πέρας το εγχείρημα αυτό, όχι σε μία ημέρα, αλλά ούτε και σε μερικούς μήνες.
H μη δημοσίευση της απογραφής
Οι λόγοι που επέβαλαν τη μη δημοσίευση των επίσημων στοιχείων της απογραφής είναι πολλοί. Νεότεροι ερευνητές ισχυρίσθηκαν ότι μια πυρκαγιά στο Γραφείο Δημόσιας Οικονομίας κατέστρεψε τα στοιχεία. Άλλοι, υποστήριξαν ότι πρακτικοί ήταν οι λόγοι, διότι τα στοιχεία της απογραφής δεν έτυχαν της απαραίτητης επεξεργασίας για να είναι δημοσιεύσιμα.
Κατά την άποψή μας όμως, η εξήγηση είναι απλούστατη. Δεν υπήρχε η εκ του νόμου υποχρέωση για τη δημοσίευση της απογραφής, η οποία ερχόταν να εξυπηρετήσει κατεπείγουσες ανάγκες, όπως αυτή του σχηματισμού των Δήμων.
Παρ' όλα αυτά όμως γενικά συγκεντρωτικά στοιχεία (χωρίς ιδιαίτερη ανάλυση) βρίσκονται στο ΦΕΚ 19Α/26-5-1834 «Περί της οροθεσίας και της εις δήμους διαιρέσεως του Νομού Αργολίδος & Κορινθίας». Το ιστορικό αυτό φύλλο της Κυβερνήσεως υπογράφουν: Η Αντιβασιλεία των Ελλήνων (Βαυαροί) δια του κόμη ΑΡΜΑΝΣΠΕΡΓ και των ΜΑΟΥΡΕΡ & ΕΪΔΕΚ και οι γραμματείς Επικρατείας (μεταξύ άλλων) Α.Μαυροκορδάτος και ο (αλήστου μνήμης για όλο το Μοριά) Ι.Κωλέτης.
Οι μαζικές μετονομασίες
Ένα από τα φαινόμενα που είναι άμεσα συνδυασμένα με την πρώτη απογραφή και τον πρώτο σχηματισμό των δήμων είναι η προσπάθεια που καταβλήθηκε για μαζική μετονομασία ονομάτων Δήμων, πόλεων, κωμοπόλεων, χωριών, συνοικισμών, κατοικημένων και ακατοίκητων τόπων. Το γεγονός που παραμένει σχεδόν εντελώς άγνωστο είναι ότι τότε, σε συνδυασμό με την απογραφή και τον σχηματισμό των δήμων, επιχειρήθηκε και η πρώτη μαζική μετονομασία των τοπωνυμίων.
Το μεγαλοϊδεατικό κλίμα που επικράτησε αποτυπώθηκε με σαφήνεια στα υπηρεσιακά έγγραφα του Υπουργείου Εσωτερικών. H μετονομασία αποτελούσε «...μέρος των μεγάλων ιδεών για τη θέληση να αναστηθεί, με το μέτρο αυτό, η αρχαιότητα, να συνδεθεί το παρόν της Ελλάδος με το ένδοξο παρελθόν της, να γεννήσει άμιλλα στους Έλληνες με τις παλιές αναμνήσεις, να δοθεί στο εξωτερικό μια εικόνα κλασσική της Ελλάδος και να εμπλουτισθεί τελικά η νεοελληνική γλώσσα, με ονόματα ελληνικά και εύηχα». Έτσι έγραφε και μάλιστα γαλλιστί στην εισήγησή του ο περίφημος Ιωάννης Kωλέττης, επί της υπουργίας του οποίου ξεκίνησε το ξέφρενο πανηγύρι των μετονομασιών που κρατά μέχρι τις ημέρες μας. Τα Σάλωνα έγιναν Άμφισσα, το έρημο από αιώνων Πόρτο Λεόνε έγινε Πειραιάς, το Λέπαντο έγινε Ναύπακτος, η Πιάδα έγινε Επίδαυρος, το Φτελιό έγινε Πτελεόν, το Λεβί έγινε Kολωνός κ.λπ. Βέβαια, οι μετονομασίες που τελικά επικράτησαν ήταν ελάχιστες μπροστά στην προσπάθεια που καταβλήθηκε και στην οποία συμμετείχαν επιφανείς Γερμανοί αρχαιολόγοι και Έλληνες συνάδελφοί τους.
Από τα αξιοσημείωτα επίσης αυτής της απογραφής είναι, ότι η επαρχία Αττικής, η πολυπληθέστερη σήμερα επαρχία της χώρας, το 1834-35 δεν ήταν παρά μία μέτρια από άποψη πληθυσμού επαρχία με 15.497 κατοίκους μόνον. Περισσότερο πληθυσμό διέθετε η Ευρυτανία (Kαλλιδρόμη) με 19.001 κατοίκους. Αλλά η πιο πλούσια σε κατοίκους επαρχία, ήταν αυτή της Κορινθίας με 26.435 κατοίκους και η πιο πτωχή σε πληθυσμό η επαρχία Aιγίνης με 3.025 κατοίκους.
Στην απογραφή της επαρχίας Κορινθίας που αναλυτικά δημοσιεύουμε παρατίθενται όλα τα ονόματα, παλαιά και νέα, ανεξαρτήτως εάν τελικά επικράτησε η μετονομασία. Σίγουρο είναι ότι επικράτησε τουλάχιστον τραγελαφική κατάσταση με τη Διοίκηση να επιμένει να χρησιμοποιεί τα νέα ονόματα και το λαό να επιμένει σε εκείνα που γνώριζε.
Στο χωριό μας το Ψάρι βλέπουμε ότι απεγράφησαν 200 κάτοικοι (40 οικογένειες) και διαπιστώνουμε μια μικρή αύξηση σε οικογένειες, σε σχέση με την προηγούμενη καταγεγραμμένη πληθυσμιακή έρευνα που είχε διενεργήσει η Γαλλική επιστημονική αποστολή που ακολουθούσε τα στρατεύματα του Στρατηγού Μαιζών (Nicolas Joseph Maison, 1770-1840) στην Ελλάδα, η οποία είχε καταγράψει ότι το έτος 1829 στο Ψάρι, κατοικούσαν 37 οικογένειες.
Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός ότι σε σημεία της παρατιθέμενης απογραφής, αναφέρεται μεν ο απογραφόμενος τόπος, χωρίς όμως την παράθεση και των αριθμητικών αποτελεσμάτων της απογραφής (όπως στην περίπτωση του γειτονικού μας Ασπροκάμπου). Πιθανότατα αυτό οφείλεται στις παραπάνω αναφερόμενες αδυναμίες πραγματοποίησης κατά τόπους της απογραφής, λόγω π.χ. μη συμμετοχής του πληθυσμού ή λόγω αδυναμίας του Ιερέως του χωριού να την διενεργήσει !
(ΣΗΜ.: Τα παρακάτω στοιχεία και ονόματα τόπων, αναφέρονται ακριβώς όπως είχαν καταγραφεί κατά την απογραφή)
www.psarikorinthias.gr
ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΕΤΩΝ 1834-1835
|
ΔΗΜΟΣ/ΠΟΛΗ ΄Η ΧΩΡΙΟΝ
|
ΚΑΤΟΙΚΟΙ
|
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ
|
|
Δ. Κορίνθου
|
825
|
215
|
|
Κόρινθος
|
623
|
167
|
|
Ισθμός(Εξαμίλιον)
|
81
|
20
|
|
Περγιάλι
|
97
|
26
|
|
Κεγχρεαί (Κεχρηαί)
|
15
|
3
|
|
|
|
|
|
Δ. Τρικάλων
|
2.176
|
468
|
|
Τρίκαλα
|
1.920
|
423
|
|
Ζούγρα
|
110
|
20
|
|
Μάζι
|
141
|
25
|
|
Μονή Αγ. Βασιλείου
|
5
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Ζαχόλης (Ευρωστίνης)
|
1.640
|
366
|
|
Ζαχόλη
|
1.621
|
356
|
|
Μονή Προφήτου Ηλιού
|
19
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Πέρα-Χώρας
|
1.545
|
310
|
|
Πέρα-Χώρα
|
1.500
|
300
|
|
Σχοινούς (Καλαμάκι)
|
45
|
10
|
|
|
|
|
|
Δ. Σολυγείας
|
1.529
|
278
|
|
Σολυγεία (Σοφικόν)
|
1.506
|
278
|
|
Μονή Παναγίας
|
20
|
(-)
|
|
Μονή Αγίων Πάντων
|
3
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Νεμέας
|
1.194
|
257
|
|
Νεμέα (Άγιος Γεώργιος)
|
860
|
191
|
|
Κουτσουμάδι
|
127
|
26
|
|
Κούτσι
|
65
|
14
|
|
Σκράπαλι
|
120
|
26
|
|
Μονή Στιμάγκας
|
4
|
(-)
|
|
Μονή Παναγίας Βράχου
|
18
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Φενεού
|
1.158
|
249
|
|
Φενεός
|
905
|
198
|
|
Μονή Αγ.Γεωργίου
|
49
|
(-)
|
|
Φενεός
|
204
|
51
|
|
|
|
|
|
Δ. Καρυάς
|
1.004
|
243
|
|
Καρυά
|
1.004
|
243
|
|
|
|
|
|
Δ. Στυμφαλίας
|
954
|
200
|
|
Στυμφαλία (Ντούσα)
|
337
|
76
|
|
Ψάρι
|
200
|
40
|
|
Ασπρόκαμπος
|
|
|
|
Καλιάνι
|
200
|
43
|
|
Μπούζι
|
217
|
41
|
|
Στύμφαλος (Λίμνη Ζαρακά)
|
(-)
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Κάτω Πελλήνης
|
1.733
|
318
|
|
Κάτω Πελλήνη (Κλημέντι)
|
1.251
|
197
|
|
Βελίνα
|
213
|
43
|
|
Καίσαρι
|
265
|
78
|
|
Λίμνη & Μονήδριον Παναγίας
|
4
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Αγιονορίου
|
683
|
124
|
|
Αγιονόριον (Αγινόρι)
|
537
|
107
|
|
Χιλιομόδι
|
78
|
17
|
|
Νεοχώρι
|
|
|
|
Κλένια
|
|
|
|
Μονή Φανερωμένης
Μετόχι & 4 νερόμυλοι
|
68
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Άνω Φενεού
|
510
|
122
|
|
Άνω Φενεός (Συβίστα)
|
450
|
100
|
|
Βιλιές
|
60
|
22
|
|
|
|
|
|
Δ. Πελλήνης
|
733
|
189
|
|
Πελλήνη (Τρανή Βάλτσα)
|
193
|
51
|
|
Μικρή Βάλτσα
|
105
|
29
|
|
Τροφαρή
|
49
|
13
|
|
Ζεμενό
|
165
|
40
|
|
Θαλερό
|
103
|
29
|
|
Λαλιώτη
|
114
|
27
|
|
Μονήδριον Ζεμενού
|
4
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Κασταναίας
|
594
|
89
|
|
Κασταναία (Καστανιά)
|
313
|
47
|
|
Μπάσι
|
281
|
42
|
|
|
|
|
|
Δ. Παναρήτης
|
674
|
141
|
|
Παναρήτη
|
255
|
56
|
|
Βλαντούσσα
|
127
|
28
|
|
Μάρκασι
|
188
|
42
|
|
Κούτσι
|
37
|
6
|
|
Τσεριγούνι
|
47
|
9
|
|
Μονή Κορυφής
|
20
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Κλεωνών
|
533
|
108
|
|
Κλεωναί (Άγ.Βασίλειος)
|
251
|
51
|
|
Στεφάνι
|
192
|
36
|
|
Κοντόσταυλο
|
80
|
20
|
|
Μονή Στεφανίου & Μετόχι
|
25
|
(-)
|
|
Κλεωναί (Χάνι Κορτέσσας)
|
5
|
1
|
|
|
|
|
|
Δ. Αιγείρας
|
719
|
155
|
|
Αιγείρα (Πιτσά)
|
313
|
72
|
|
Σκούπα
|
147
|
28
|
|
Λούζι
|
90
|
23
|
|
Λουτρά
|
47
|
9
|
|
Καμάρι
|
122
|
23
|
|
|
|
|
|
Δ. Απίας
|
579
|
152
|
|
Απία (Βλαχατέϊκα)
|
135
|
38
|
|
Αζίνι
|
181
|
53
|
|
Άσσο
|
|
|
|
Μπόσνα
|
|
|
|
Νεράντζα
|
103
|
26
|
|
Κοκκώνι
|
|
|
|
Βαλίδι
|
160
|
35
|
|
Βαρελλά
|
|
|
|
|
|
|
|
Δ. Μεσινού
|
617
|
160
|
|
Μεσινόν
|
191
|
73
|
|
Μουσσά
|
259
|
61
|
|
Γκιόζα
|
167
|
26
|
|
|
|
|
|
Δ. Κυλληνίας
|
566
|
117
|
|
Κυλλήνη (Γούρα)
|
566
|
117
|
|
|
|
|
|
Δ. Ταρσού
|
273
|
64
|
|
Ταρσός
|
273
|
64
|
|
|
|
|
|
Δ. Αιγιαλείας
|
811
|
199
|
|
Αιγιαλεία (Τρανό Ζευγολατειό)
|
239
|
56
|
|
Κυπαρίσσι
|
104
|
26
|
|
Χασάναγα
|
110
|
21
|
|
Χατζή
|
53
|
11
|
|
Ιμπραϊμπεϊ
|
113
|
29
|
|
Βέλλον
|
134
|
40
|
|
Πουλίτσα
|
58
|
16
|
|
|
|
|
|
Δ. Σικυώνος
|
551
|
132
|
|
Σικυών (Βασιλικό)
|
282
|
61
|
|
Μούλκι
|
169
|
48
|
|
Κιάτο
|
60
|
15
|
|
Διμηνιό
|
40
|
8
|
|
Μελίσσι
|
|
|
|
|
|
|
|
Δ. Ρυτού
|
478
|
77
|
|
Άγ. Ιωάννης
|
298
|
42
|
|
Ρυτόν
|
180
|
35
|
|
|
|
|
|
Δ. Γελήνης
|
485
|
100
|
|
Γελήνη
|
300
|
60
|
|
Σοφιανά
|
185
|
40
|
|
|
|
|
|
Δ. Λεχαίου
|
640
|
128
|
|
Λέχαιον (Πίσσα)
|
600
|
120
|
|
Λέχαιον
|
40
|
8
|
|
Κουλατσίνι & Σχοινοχώρι
|
(-)
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Τιτάνης
|
658
|
145
|
|
Τιτάνη (Μάτσανι)
|
372
|
77
|
|
Ραψομμάτι
|
25
|
5
|
|
Σούλι
|
197
|
48
|
|
Παραδείσι
|
64
|
15
|
|
|
|
|
|
Δ. Κελεών
|
597
|
128
|
|
Κελεαί (Λιόπεσι)
|
223
|
50
|
|
Βοϊβοδά
|
187
|
36
|
|
Μάζι
|
|
|
|
Μπότσικα (πιθαν. Μποζικά ;)
|
174
|
42
|
|
Μονήδριον Λέχοβας
|
13
|
(-)
|
|
|
|
|
|
Δ. Υρνηθίου
|
194
|
35
|
|
Υρνήθιον (Αγγελόκαστρον)
|
194
|
35
|
|
|
|
|
|
Δ. Φλιούντος
|
594
|
93
|
|
Φλιούς
|
217
|
21
|
|
Μπότσικα
|
208
|
45
|
|
Γαλατάς
|
117
|
14
|
|
Πετρί
|
52
|
13
|
|
|
|
|
|
Δ. Ορεξίου
|
480
|
70
|
|
Ορέξιον (Λαύκα)
|
480
|
70
|
|
|
|
|
|
Δ. Χελυδορέας
|
461
|
76
|
|
Χελυδορέα (Σαραντάπηχον)
|
461
|
76
|
|
|
|
|
|
Δ. Στενού
|
227
|
41
|
|
Στενόν
|
227
|
41
|
|
|
|
|
ΣΧΟΛΙΟ
------------------------------------
Τον Ασπρόκαμπο τον έχει αλλά πρέπει να είχε απογραφεί μαζί με το χωριό μας. Υπήρχε κοινός δημογέροντας σε έγγραφα του 1829.
Απλά για την ιστορία το 1829 δημογέροντας ήταν ο Παναγιώτης Κουτρουμάνης και το 1828 ο Αλέξης Ηλίας (από το αρχείο του Δ ΠΕΡΡΟΥΚΑ)
ΓΙΩΡΓΟΣ Σ.ΒΛΑΧΟΣ
Τηλ. 6973735236
|
|
|
|
|
|