Το Αγιωργίτικο κρασί του χωριού μας - Ιστορικά στοιχεία

Ο ποιοτικός και υψηλόβαθμος μούστος που παράχθηκε και φέτος κατά τον τρύγο του Αγιωργίτικου στο χωριό μας, επιβεβαίωσε για μια ακόμα φορά τη συνεχή ανοδική πορεία του Ψαραίϊκου κρασιού.

Στα κελάρια του χωριού μας, τα βαγένια που υπομονετικά περίμεναν να ηρεμήσει ο χορός του γλεύκους για να σφραγιστούν, τώρα δουλεύουν αθόρυβα για να τελειοποιήσουν  το σπουδαίο κρασί παραγωγής του 2016.

Καλά κρασιά λοιπόν σε όλους κι ας δούμε με την ευκαιρία κάποια ιστορικά στοιχεία της εξαιρετικής ποικιλίας του Αγιωργίτικου που είναι η κυρίαρχη ποιοτικά και ποσοτικά στον αμπελώνα του  χωριού μας.

Η ποικιλία Αγιωργίτικο θεωρείται ως η ευγενέστερη ποικιλία της νότιας Ελλάδας. Μαζί με το Ξυνόμαυρο» της Νάουσας, αποτελούν τις εξαιρετικότερες ερυθρές Ελληνικές ποικιλίες οι οποίες είναι παγκοσμίως γνωστές. 

Η καρδιά της αμπελουργικής ζώνης της Νεμέας, λεγόταν στην κλασσική αρχαιότητα «Φλιασία χώρα».

Αρχικά η  πρώτη πόλη της περιοχής κτίστηκε σε άλλη τοποθεσία απ’ τη σημερινή [στην περιοχή των Αηδονιών(Μπότσικα)]  από τον  Άραντα, σύγχρονο του Προμηθέα και κατά τρεις γενεές προγενέστερο του Πελασγού και αρχικά από το όνομα του λεγόταν Αραντία. Κατόπιν ονομάστηκε Αραιθυρέα προς τιμήν της κόρης του και μεταγενέστερα Φλιούς από τον Αργοναύτη Φλία γιό του Θεού του οίνου Διόνυσου και της Αριάδνης (ή της Αραιθυρέας σύμφωνα με τον Παυσανία), ο οποίος και μετέφερε την πόλη 30 στάδια μακρύτερα από την αρχική πόλη, στην πεδιάδα της σημερινής Νεμέας.

Ο Φλίας, οικιστής της πόλης – κράτους Φλιούς, αναφέρεται στα «Αργοναυτικά» από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο ως πλούσιος, χάρη στ’ αμπέλια που του είχε χαρίσει στην περιοχή ο πατέρας του Διόνυσος:

«Μετά ήρθε από την Αραιθυρέα όπου κατοικούσε, κοντά στις πηγές του Ασωπού, ο Φλίας, πλούσιος χάρις στον πατέρα του Διόνυσο»

Σύμφωνα με τον σημαντικότερο συγγραφέα της Μέσης Αττικής κωμωδίας Αντιφάνη, στους αμπελώνες του Φλιούντα καλλιεργείτο η Φλιασία άμπελος, από σταφύλια της οποίας παραγόταν ο Φλιάσιος οίνος. Περιγράφοντας ο ίδιος τις ιδανικές συνθήκες ενός συμποσίου κατά την αρχαιότητα, δεν παραλείπει να μνημονεύσει ως απαραίτητο συστατικό τον εξαιρετικό Φλιάσιο Οίνο :

 «Εξ Ηλιδος µάγειρος, εξ Άργους λέβης,

Φλιάσιος οίνος, εκ Κορίνθου στρώµατα,

ιχθύς Σικιώνος, Αιγίου δ΄αυλητρίδες

τυρός Σικελικός, μύρον εξ Αθηνών εγχέλυς Βοιώτιαι…»

Η πόλη – κράτος Φλιούς έκοψε τότε νομίσματα με σύμβολα του Διονύσου, θεού της Αμπέλου και του Οίνου.

Οι Φλιάσιοι όπως αναφέρει ο Παυσανίας στα «Κορινθιακά», ως εξαρτώμενοι αποκλειστικά από την αμπελοκαλλιέργεια  είχαν τοποθετήσει στην αγορά της πόλης τους, μια  επίχρυση «αίγα» (κατσίκα), για να εξευμενίσουν τον αστερισμό της Αιγός που τους κατέστρεφε με παγετό τα αμπέλια την Άνοιξη, κάτι που και ακόμα και σήμερα συμβαίνει κάποιες φορές.

Πολύ αργότερα στην εποχή της Φραγκοκρατίας, της Τουρκοκρατίας και της Βενετοκρατίας, εντοπίζουμε σε διάφορα κατάστιχα τον Άγιο Γεώργιο (όπως λεγόταν τότε η Νεμέα) και την ευρύτερη περιοχή της ζώνης του Αγιωργίτικου να συνεχίζουν την αμπελουργική παράδοση και να έχουν ως κύρια καλλιέργεια τα αμπέλια.

Το κρασί του Αι-γιώργη, “μαύρο, δυνατό, το καλύτερο κρασί του Μοριά”, το βρίσκουμε να αναφέρεται σε πολλά ταξιδιωτικά ξένα περιηγητικά έγγραφα του 18^ου και του 19^ου αιώνα, αλλά και σε πολλά βιβλία ελληνικά & ξένα (ιστορικά, γεωγραφικά, λαογραφικά).

«Πλέον του 1.000.000 δραχµών εισπράττει ενιαυσίως το χωρίον (Νεμέα) εκ της πωλήσεως του γλεύκους» θα γράψει  το 1885, ο έλληνας περιηγητής Σπυρίδων Παγανέλης.

 Ως εκ τούτου τα χρόνια εκείνα ήταν φυσικό ν’ αλλάξει ακόμα και όνομα και έτσι ο Φλιάσιος οίνος έγινε πλέον Αγιωργίτικο κρασί, η δε Φλιασία άμπελος μετονομάστηκε σε Αγιωργίτικο σταφύλι.

Όμως ενώ το σταφύλι λέγεται ακόμη και σήμερα Αγιωργίτικο, το κρασί που παράγεται, ήδη από τα μέσα του 19^ου αιώνα αρχίζει πλέον να αναφέρεται ως «Νεμεάτικο».

Χαρακτηριστικό της τότε εποχής είναι ότι το εμπόριο των οίνων της Νεμέας, λόγω έλλειψης θαλάσσιων μεταφορών γινόταν περιορισμένα και περιμετρικά της Νεμέας, κυρίως όμως προς την κοντινή Αργολίδα. Η μεταφορά γινόταν με ζώα ή ιππήλατες άμαξες (σούστες),σε ασκούς από επεξεργασμένα δέρματα βάρους κυρίως 50 οκάδων (1 οκά =1280gr). Η μέτρηση του μούστου ή του κρασιού γινόταν με ένα τοπικό μέτρο που λεγόταν «τέσα»,ένα χάλκινο επικασσιτερωμένο σκεύος που περιείχε 3 μπότσες (1 μπότσα= 2 οκάδες). Την «τέσα» βέβαια όλοι οι παλαιότεροι θα θυμόμαστε μιας και την προλάβαμε σαν οικιακό σκεύος απαραίτητο σε κάθε αγροτόσπιτο.

Παραλαβή σταφυλιών στον παλαιό οινοποιητικό συνεταιρισμό της Νεμέας (περ.δεκαετία '30)

Η ζώνη παραγωγής του Αγιωργίτικου σήμερα είναι αρκετά εκτεταμένη. Αρχίζει από υψόμετρο 200 μέτρων κοντά στη Νεμέα και φθάνει μέχρι τα 850 μέτρα στα ορεινά. Οι περισσότεροι αμπελώνες της περιοχής εκτείνονται σε πλαγιές. Δεν είναι απόλυτα ενιαία αλλά διαιρείται σε τρεις υποζώνες με μικρές αλλά καθοριστικής σημασίας μικροκλιματικές διαφορές, με αποτέλεσμα τα σταφύλια που συγκεντρώνονται να παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις ως προς το χρόνο συγκομιδής τους, την ένταση του χρώματος, την οξύτητα κλπ.

Στη πρώτη ζώνη (ορεινή) στην οποία ανήκει και το χωριό μας το Ψάρι, κατατάσσονται αμπελώνες που βρίσκονται σε υψόμετρο 550-850 μέτρα. Στους αμπελώνες αυτούς παρατηρείται όψιμηπαραγωγή με καθυστέρηση στην ωρίμανση των σταφυλιών σε σχέση με τους αμπελώνες των άλλων δύο ζωνών. Η δεύτερη ζώνη (ημιορεινή) περιλαμβάνει τις πλαγιές και εκτείνεται σε υψόμετρο 320-550 μέτρα ενώ η τρίτη ζώνη (πεδινή) περιλαμβάνει αμπελώνες σε υψόμετρο 200-320 μέτρα. Ο τρύγος ξεκινάει περίπου μετά τα μέσα του Σεπτέμβρη στην πεδινή ζώνη όπου τότε έχει ολοκληρωθεί και η ωρίμανση των σταφυλιών. Ακολουθεί η ημιορεινή και 20-25 περίπου ημέρες αργότερα η ορεινή ζώνη.

Η αμπελουργική ζώνη της Νεμέας περιλαμβάνει σήμερα τις κοινότητες: Αηδόνια, Αρχαίες Κλεωνές, Αρχαία Νεμέα, Ασπρόκαμπος, Γαλατάς, Δάφνη, Καστράκι, Κεφαλάρι, Κούτσι, Λεόντιο, Μποζικά, Νεμέα, Πετρί, Τιτάνη και Ψάρι που ανήκουν στο Νομό Κορινθίαςκαι τις κοινότητες Γυμνό και Μαλανδρένι που ανήκουν στο Νομό Αργολίδας.

Προκειμένου τα εκλεκτά κρασιά που παράγει η περιοχή μας να προστατευτούν από το Ελληνικό κράτος, θεσπίστηκαν ειδικοί νόμοι. Ας δούμε αναλυτικά αυτούς τους νόμους που έβαλαν μεταξύ των άλλων και το χωριό μας στο «κάδρο» της σπουδαίας παραγωγής του Αγιωργίτικου κρασιού και σήμερα αποτελούν για τον τόπο μας ιστορικά στοιχεία.  

Ο πρώτος Νόμος του Ελληνικού κράτους που ασχολήθηκε σοβαρά με θέματα αμπελοκαλλιέργειας και έβαλε κάποια τάξη στο μέχρι τότε άναρχο τοπίο ήταν ο Νόμος 5506/1932 (ΦΕΚ 177/31-5-1932 τ.Α΄) με υπογράφοντα τον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Αλέξανδρο Ζαϊμη. Ήταν ουσιαστικά ο πρώτος νόμος που προστάτευσε τους  ελληνικούς οίνους ονομασίας προέλευσης.

Οριοθέτηση όμως της περιοχής στην οποία με βάση επιστημονικά κριτήρια  επιτρεπόταν αποκλειστικά η παραγωγή οίνων Π.Ο.Π. Νεμέα καθορίστηκε πολύ αργότερα με το Βασιλικό Διάταγμα αριθμ.539 /1971 (ΦΕΚ 159/Α/14-8-1971).

Αυτή η αρχική οριοθέτηση  αργότερα τροποποιήθηκε:

•  με το Προεδρικό Διάταγμα 446/1974 (ΦΕΚ 174/Α/25-6-1974),
• με το Προεδρικό Διάταγμα  457/1988 ( ΦΕΚ 210/Α/26-9-1988)   
• και  με το Προεδρικό Διάταγμα 21/1995 ( ΦΕΚ 16/A/31-1-1995).

Το Αγιωργίτικο σταφύλι του χωριού μας είναι ένα προϊόν με παρελθόν αλλά και μέλλον. Στο χέρι μας είναι να αξιοποιήσουμε την σπουδαία παράδοση αλλά και το δικαίωμα που δίνουν οι παραπάνω νόμοι προκειμένου το χωριό μας με "όχημα" το κρασί να ευημερήσει.

www.psarikorinthias.gr – Γιάννης Σκούρτης

Επιστροφή