ΑΓΙΟΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ Ο ΣΤΟΥΔΙΤΗΣ

Τον σοφό Ιεράρχη και δεινό Θεολόγο της Ορθοδοξίας –κατά τα χρόνια μάλιστα της σκληρότερης Τουρκικής δουλείας - Δαμασκηνό τον Στουδίτη, είχε την τιμή το χωριό μας να «γνωρίσει» ως εγκωμιαστή και συγγραφέα της ακολουθίας του συντοπίτη μας, Αγίου Νικολάου του εξ Ιχθύος της Κορινθίας.

               ------------------------------------------------

 Ο Δαμασκηνός γεννήθηκε στις αρχές του 16^ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη. Εκεί απέκτησε την πρώτη μάθηση και έγινε άριστος γνώστης της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας. Στη συνέχεια έφυγε για την Κωνσταντινούπολη προκειμένου να σπουδάσει στην Πατριαρχική Ακαδημία ( 1543-1551), στην οποία Σχολάρχης ήταν τότε ο ονομαστός μεγάλος ρήτορας Θεοφάνης Ελεαβούλκος του Νοταρά.

Το κοσμικό του όνομα ήταν Διονύσιος (ή Δημήτριος), το δε Δαμασκηνός επήρε όταν εκάρη μοναχός στην ευρισκόμενη στην Πόλη Μονή Στουδίου (εξ ου και το επώνυμο Στουδίτης).

Στην Κων/πολη χειροτονήθηκε αρχικά υποδιάκονος και μ’αυτή του την ιδιότητα αλλά και λόγω της ιδιαίτερης ευφράδειας του, κήρυττε σε διάφορους Ναούς. Τα κηρύγματά του αυτά απετέλεσαν στη συνέχεια περιεχόμενα του βιβλίου του «ΘΗΣΑΥΡΟΣ».

Μετά το 1558 επί Πατριάρχου Ιωάσαφ του Β΄, χειροτονήθηκε επίσκοπος Λιτής & Ρεντίνης . Το 1564 συμμετείχε στη σύνοδο των 51 Αρχιερέων που είχε συγκροτήσει ο Πατριάρχης για την «επιβολή αυστηρότερων μέτρων κατά των καταχρήσεων του κλήρου και των αρχόντων». (Σ.Σ. πόσο επίκαιρη θα ήταν μια τέτοια σύνοδος και σήμερα …)  

Επί των ημερών του επόμενου Πατριάρχη Μητροφάνη  Γ΄ ( 1565-1572), του οποίου υπήρξε διδάσκαλος, ο Δαμασκηνός στάλθηκε ως Πατριαρχικός Έξαρχος στην τότε «Μικρά Ρωσία» - σημερινή Ουκρανία.

Υπήρξε διδάσκαλος και του επόμενου Πατριάρχη Ιερεμίου του Β΄ του Τρανού, ο οποίος κατά την απουσία του για ένα έτος από την Κων/πολη, άφησε τον Δαμασκηνό ως τοποτηρητή του Πατριαρχικού θρόνου.

Στη συνέχεια ο Δαμασκηνός προβιβάστηκε σε  Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτης και έξαρχος πάσης Αιτωλίας.

Εκοιμήθη το έτος 1577 και ετάφη πιθανόν στην Ναύπακτο.

Το συγγραφικό του έργο είναι μεγάλο τόσο σε όγκο, όσο και σε προσφορά στην πατρίδα μας και τον Χριστιανισμό. Ευρύτερα γνωστό μέχρι και τις μέρες μας είναι το έργο του «ΘΗΣΑΥΡΟΣ», μια συλλογή διδαχών βασισμένων σε Ευαγγελικά αποσπάσματα, ομιλίες και Βίους Αγίων. Από τα κείμενά του όμως δεν λείπουν αναφορές με Ιστορικό, φιλοσοφικό αλλά και μυθολογικό περιεχόμενο. Το έργο του ήταν γραμμένο στην απλή καθομιλουμένη  και με ανεπιτήδευτο ύφος, προκειμένου να είναι κατανοητό στους απλούς ανθρώπους.

Έγιναν αλλεπάλληλες επανεκδόσεις του «ΘΗΣΑΥΡΟΥ» - τουλάχιστον 39 μέχρι το 1821- αλλά και μεταφράσεις του σε ξένες γλώσσες. Διαβάστηκε ίσως  όσο κανένα άλλο βιβλίο στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Ο ρόλος αυτού του βιβλίου ήταν ιδιαίτερα σημαντικός, γιατί βοήθησε τους Χριστιανικούς λαούς των Βαλκανίων να κατανοήσουν την ιδιαιτερότητά τους έναντι των Μουσουλμάνων και να κρατήσουν την εθνική τους συνείδηση αλλά και την πίστη.

Εκτός του “ΘΗΣΑΥΡΟΥ” άλλα έργα του Δαμασκηνού του Στουδίτη  είναι τα εξής:

1. “Στίχοι ηρωλεγείοι εις την κοίμησιν της υπερευλογημένης Θεοτόκου Μαρίας”. Αποτελείται από 124 στίχους σε ομηρική διάλεκτο.

2. «Ακολουθία και εγκώμιο στον Νεομάρτυρα Νικόλαο» ( 14 Φεβρουαρίου). Ο Άγιος Νικόλαος καταγόταν από το Ψάρι της Κορινθίας και μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη το 1554. Η ακολουθία εγράφη από τον Δαμασκηνό το 1558, που τότε ήταν ιερομόναχος.

3. “Μερική διάγνωσις εκ των παλαιών φιλοσόφων περί φύσεως, και ιδιωμάτων τινών ζώων, συναθροισθείσα παρά του εν αρχιερεύσι λογιωτάτου, κυρίου Δαμασκηνού, του Στουδίτου”.

4. “Δαμασκηνού επισκόπου Ρονδίνης (Ρενδίνης) διάλογος μετά του Ηγουμένου της Αγίας Αναστασίας, ήτοι ταλανισμός κατά των νυν της Ελλάδος επισκόπων”.

5. “Παραίνεσις προς μοναχούς τους θέλοντας σωθήναι εν συνόπτω του εν επισκόποις ελαχίστου Δαμασκηνού Λιτής και Ρενδίνης και Προέδρου Πολιανής”.

6. “Λόγος πεζή φράσει εις τον Δεκάλογον του Μωϋσέως”.

7. “Ομηρόκεντρα εις την κοίμησιν της Θεοτόκου συνθέντα  παρά του ταπεινού επισκόπου Λιτής και Ρενδίνης Δαμασκηνού”.

8. “Προγνωστικά σημεία περί βροχής, ανέμου, εκ των αστέρων, και εκ της σελήνης εκ διαφόρων ποιητών και διδασκάλων, ποίημα κυρού Δαμασκηνού Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Άρτης”. Σώζεται στον κώδικα 1325 της Μ. Λαύρας και ίσως είναι το τελευταίο έργο του Δαμασκηνού.

9. Επιστολές. Ο Μ. Ι. Γεδεών δημοσίευσε 14 επιστολές του Δαμασκηνού στην Εκκλ. Αλήθεια Κωνσταντινουπόλεως. Όλες είναι γραμμένες σε ωραία αττική διάλεκτο.

Ας θυμόμαστε πάντα  όλοι οι Ψαραίοι  αυτόν τον άξιο Ιεράρχη όχι μόνο γιατί υπήρξε ο εγκωμιαστής του Αγίου μας, αλλά και γιατί μέσα από τον εγκωμιαστικό του λόγο για τον Άγιο Νικόλαο διέσωσε μοναδικά ιστορικά στοιχεία για το χωριό μας όπως την πρώτη καταγραφή ύπαρξής του πολύ προ του έτους 1554, αλλά και την προέλευση της ονομασίας του χωριού μας .

ΕΡΕΥΝΑ & ΚΕΙΜΕΝΟ:   ΓΙΑΝΝΗΣ Γ. ΣΚΟΥΡΤΗΣ     6/2010

Επιστροφή