Μικρές ιστορίες και έθιμα της Μεγαλοβδομάδας & του Πάσχα παλαιοτέρων εποχών στο χωριό μας

Τα έθιμα, οι παραδόσεις του τόπου μας για τις μέρες της κορύφωσης του Θείου δράματος και στη συνέχεια της εξαγνιστικής Ανάστασης, χρόνο με το χρόνο συγκλίνουν πλέον με τα κοινά έθιμα των μεγάλων αστικών κέντρων και κάποια εξ αυτών δυστυχώς χάθηκαν ή χάνονται.

Παλαιότερα, τότε τις δεκαετίες 1960 & 1970,  το χωριό μας από των Βαΐων ήδη μοσχομύριζε από άκρη σε άκρη ασβέστη και παστράδα. Όλα τα στενά σοκάκια ασπρισμένα και με ένα όμορφο ελάχιστο τόνο μπλέ που προσέδιδε το λουλάκι που πρόσθεταν στον ασβέστη οι νοικοκυρές, περίμεναν τις «μεγάλες μέρες», τη Μεγαλοβδομάδα των Παθών.

Από το «Σάββατο του Λαζάρου», το κλίμα ήταν Πασχαλινό. Τα παιδιά του χωριού μας μαζεμένα σε μικρές «κομπανίες» περιδιάβαιναν όλο το χωριό σπίτι σε σπίτι για να πουν τα λυπητερά κάλαντα του Λαζάρου. Ας θυμηθούμε κάποιους στίχους από κείνα τα κάλαντα που χάνονται :

«-Πες μας Λάζαρε τι είδες,
εις τον Άδη που επήγες

-Είδα φόβους, είδα τρόμους,
είδα βάσανα και πόνους.
 

Δώστε μου λίγο νεράκι,
να ξεπλύνω το φαρμάκι.
Της καρδούλας μου το λέω,
και μοιρολογώ και κλαίω…»

Αφού γεμίζανε τους «ντορβάδες» με κριθάρι, αραποσίτι (καλαμπόκι) κι αυγά, μιας κι ο κοσμάκης τότε δύσκολα έδινε χρήματα γιατί δεν είχε, κοιτάζανε στη συνέχεια πως θα ρευστοποιήσουν τα προϊόντα στα μαγαζιά του χωριού …

Κι ερχόταν η Μεγάλη Εβδομάδα εν μέσω της μεγάλης νηστείας που τα χρόνια εκείνα οι οικογένειες του χωριού μας την τηρούσαν απαρέγκλιτα κι οι Δάσκαλοί μας, ο αείμνηστος Γιάννης Αλεξόπουλος και η γλυκύτατη σύζυγός του κ. Κατίνα φρόντιζαν να μας βάζουν στο κλίμα διδάσκοντάς μας όμως παράλληλα κάθε μέρα και κάτι χρήσιμο.

Χαρακτηριστικά τη Μεγάλη Τρίτη – («Της Κασσιανής» τη λέγαμε), μας τόνιζαν διδακτικά την στιχομυθία μεταξύ του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεόφιλου και της όμορφης Κασσιανής :

«Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» είπε ο Αυτοκράτορας θαμπωμένος όμως από την ομορφιά της κοινής θνητής Κασσιανής.

«Από μία γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά πράγματα», αναφερόμενος στην αμαρτία και τις συμφορές που προέκυψαν από την Εύα.

Για να πάρει την «πληρωμένη» απάντηση της Κασσιανής :

«Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα» ...
«Και από μία γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα καλύτερα πράγματα» …

Το ακούσαμε τόσες φορές … δεν ξεχνιέται …

Τη Μεγάλη Τετάρτη το ευχέλαιο στον ΑγιοΓιώργη. Αφού μας «μύρωνε» ο αείμνηστος Ιερέας μας π. Παναγιώτης Δημητράκης, λαμβάναμε και την εντολή να μην σκουπιστούμε ούτε να πλυθούμε στα σημεία της μύρωσης μέχρι να στεγνώσει το λαδάκι του ευχελαίου. Κράταγε κανα δυό μέρες …

Τη Μεγάλη Πέμπτη, ημέρα της Σταύρωσης του Θεανθρώπου, εμείς περιέργως είμασταν μέσα στην τρελή χαρά μιας και ήταν η μέρα που οι μανάδες μας ξεκινούσαν την προετοιμασία για την ημέρα της Ανάστασης.

Αφού κοινωνούσαμε πρωί – πρωί , περιμέναμε τις εξελίξεις …

Και να τα κουλουράκια (με την εντολή όμως να μην τα πλησιάσουμε γιατί ήταν αρτυμένα και μεις να αποκρινόμαστε –Αφού μωρ’ μάνα μετάλαβα …) να μοσχομυρίζει η κάμαρη και εμείς να περιμένουμε υπομονετικά να απομακρυνθεί η μάνα από το «στόχο» …

Και να τα κόκκινα αυγά (κόκκινα σε ανάμνηση του αίματος του Εσταυρωμένου Ιησού). Θυμόμαστε πόσο παραξενεύτηκαν οι παλιές κυράδες του χωριού μας όταν αργότερα τα αυγά είχαν κι άλλα χρώματα και διάφορα κεντίδια … Τα ύστερα του κόσμου !!    

Και να οι «Λαμπροκουλούρες» στρογγυλές ή μακρουλές με το κόκκινο αυγό στη μέση …

Κι αφού όλο και με κάτι «αρτενόμασταν» στα κρυφά, έφτανε η ώρα της Εκκλησίας. Τα «Δώδεκα Βαγγέλια» και η τελετή της Σταύρωσης του Χριστού.
Μια πολύ όμορφη εικόνα ήταν οι γριούλες στα στασίδια της Παναγίας να κρατούν στα χέρια τους αναμμένο, το χειροποίητο κερί σε κουλούρα, το ψυχοκέρι, που σχεδόν κάθε σπίτι τότε φρόντιζε να έχει.

Οι μεγάλοι συγκινημένοι για την κορύφωση του Θείο δράματος και η πιτσιρικαρία το χαβά της στο προαύλιο της Παναγίας, να ανάβει το σύρμα για τις κατσαρόλες του σπιτιού και να κάνει τη νύχτα μέρα. Οι πιο προχωρημένοι είχαν φτιάσει και κάποια αυτοσχέδια βαρελότα (γουρουνίτσες, τριγωνάκια κτλ.) για την Ανάσταση και έπρεπε να τα δοκιμάσουν …

Ο π. Παναγιώτης όταν έλεγαν κανένα μεγάλο τροπάριο οι ψάλτες, προλάβαινε και έβγαινε στο πορτάκι του Ιερού (ευγενικά η αλήθεια στη αρχή … ) και μας παρότρυνε να σταματήσουμε γιατί δεν ήταν πρέπον την ώρα της Σταύρωσης, αλλά πώς να πείσεις κάποιον που είναι βέβαιος για την επερχόμενη Ανάσταση …
Ακολουθούσε – πάντα με επιχειρήματα- ο Μητσιομπούζης κι οι υπόλοιποι επίτροποι αλλά λύση δυστυχώς δεν βρισκόταν …

Από τα χαρακτηριστικά της βραδιάς της Μεγάλης Πέμπτης, η παραμονή όλη τη νύχτα στην Εκκλησιά γυναικών και κοριτσιών. Φύλαγαν και μοιρολογούσαν τον Εσταυρωμένο …

Πρωί- πρωί της Μεγάλης Παρασκευής όλα τα παιδιά του χωριού χωρισμένα από την προηγούμενη σε μικρές ομάδες, ξεχύνονταν στους αγρούς για την περισυλλογή των απαραίτητων για το στολισμό του Επιτάφιου αγριολούλουδων. Οι κυράδες του χωριού μας εν τω μεταξύ είχαν ήδη πάει στον Επιτάφιο τις σπιτικές βιολέτες τα τριαντάφυλλα και τα άλλα όμορφα λουλούδια της αυλής τους.

1977. Η νεολαία στο Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Ψάρι

Η ομάδα που είχε αναλάβει το στολισμό – συνήθως κορίτσια- ξεκινούσε κι αφού επιστρέφαμε όλοι, θαυμάζαμε τον επιτάφιο και χωρισμένοι σε δυό «ψαλτικές» ομάδες λέγαμε τα εγκώμια του Επιταφίου θρήνου…

Τώρα πως είμασταν τα ίδια παιδιά τη Μεγάλη Πέμπτη με τα βαρελότα στη Σταύρωση και τη Μεγάλη Παρασκευή στον Επιτάφιο ….. ένας Θεός το ξέρει …

Μεγάλη Παρασκευή 1977 στο Ψάρι - Μετά το στολισμό αναμνηστική φωτογραφία

Και κάτι που μας είχε εντυπωσιάσει τη μέρα της Μεγάλης Παρασκευής εκείνων των χρόνων:
Πολλές γριούλες του χωριού μας δεν έτρωγαν τίποτα τη μέρα αυτή και έπιναν  μόνο μικρές γουλιές ξύδι, συμπάσχοντας στο Θείο δράμα.

Κι ερχόταν η ώρα της Ανάστασης … Για να κάνεις Ανάσταση στο Ψάρι παλαιότερα θα έπρεπε να έχεις εμπεδώσει  το στρατιωτικό παράγγελμα « - Όπλα, μπαλάσκες, κράνη !!» να έχεις ετοιμαστεί δηλαδή κατάλληλα για την ώρα που ο Ιερέας μας θα έλεγε την πρώτη λέξη από το – Χριστός Ανέστη ! …

Ορυμαγδός βαρελότων, πυροβολισμών αλλά και από την Περαμεριά έκρηξη φιαλών υγραερίου σε ζεύγη μάλιστα (!!) συνιστούσαν τη συνοδεία των ψαλτών στην επανάληψη του «Χριστός Ανέστη», με τα τζάμια της Εκκλησίας να τρίζουν επικίνδυνα. Κι όλα αυτά με μια ταυτόχρονη τουλάχιστον φαινομενική ηρεμία από μέρους όσων πιστών είχαν τολμήσει να βγουν στο προαύλιο της Παναγίας για την Ανάσταση !

Το έθιμο της Ανάστασης και «θρησκειολογικά» ακόμα απαιτεί εκκωφαντικό θόρυβο, δεδομένου ότι την ώρα της Ανάστασης σεισμός ταρακούνησε συθέμελα τη γη κι  ο Χριστός με την Ανάστασή του, έσπασε τα δεσμά του Άδη και του Θανάτου. Άλλωστε για αυτό γινόταν κι όλη η φασαρία …

Μια όμορφη σκηνή ακολουθούσε, όταν όλα τα σκοτεινά δρομάκια του χωριού μας αποκτούσαν τρεμάμενο φως από τις λευκές αναμμένες λαμπάδες που κατευθύνονταν στα σπίτια για να σχηματιστεί με την καπνιά στην οξώπορτα ο Σταυρός, σύμβολο ευημερίας για τον υπόλοιπο χρόνο …

Χρόνια Πολλά , Καλή Ανάσταση και του χρόνου όλοι μαζί στο Ψάρι !!  

Επιστροφή